Materiaal downloaden
Vul je gegevens in en we sturen het bestand direct naar je e-mailadres toe.
Elke dag maken we keuzes over hoe we met elkaar omgaan. Sommige van die keuzes zijn eenvoudig, andere zijn dat absoluut niet. Als je werkt in het onderwijs, dan ken je die complexiteit maar al te goed. Want wat doe je als een leerling zich onveilig voelt? Of wanneer je merkt dat er sprake is van seksueel grensoverschrijdend gedrag?
Het is een onderwerp waar we liever niet over praten, maar juist daarom moeten we het doen. Bij WeLoveSociety geloven we dat een veilige leeromgeving begint bij open gesprekken. Laten we dus samen het gesprek aangaan.
Herkennen wat er speelt
Je kent het vast wel. Een grapje in de les dat net te ver gaat. Een hand die ‘per ongeluk’ ergens belandt. Opmerkingen over iemands uiterlijk die steeds persoonlijker worden. Het zijn signalen die je niet altijd direct herkent als grensoverschrijdend gedrag. Toch is het cruciaal om alert te zijn.
Dit soort situaties komen helaas regelmatig voor in klaslokalen. Denk aan een leerling die voortdurend ongewenste ‘complimenten’ krijgt over haar lichaam, terwijl klasgenoten het afdoen met “Zo is hij nu eenmaal.” Maar is dat wel zo onschuldig? Als docent is het belangrijk om zulke situaties niet te laten passeren, maar juist het gesprek aan te gaan – zowel met de betrokken leerlingen apart als met de klas als geheel.
Die alertheid, dat is precies wat we nodig hebben.
Een veilige basis creëren
Hoe zorg je ervoor dat je leerlingen naar je toe komen als er iets speelt? Het antwoord is even simpel als complex: door een cultuur te creëren waarin grenzen worden gerespecteerd. En dat begint bij jou, als docent.
Wees open over wat wel en niet oké is. Praat over consent. Over respectvolle relaties. Over het verschil tussen flirten en intimideren. Niet één keer per jaar tijdens een speciale les, maar verweven in je dagelijkse interacties.
“Maar hoe doe je dat dan precies?” hoor ik je denken. Begin klein:
- Grijp in bij ‘onschuldige’ grapjes die ten koste gaan van anderen
- Bespreek actuele gebeurtenissen die raken aan dit thema
- Wees zelf het voorbeeld in hoe je over anderen praat
- Organiseer interactieve workshops waarin leerlingen zelf nadenken over grenzen
Wanneer het toch misgaat
Het zal je niet verbazen, maar zelfs in de meest veilige omgeving kan het misgaan. Een leerling vertelt je dat iemand over zijn grens is gegaan. Of je ziet zelf iets gebeuren wat niet door de beugel kan. Wat doe je dan?
Ten eerste: neem het serieus. Altijd. Zelfs als je twijfelt of als het ‘maar een klein incident’ lijkt. Voor de persoon die het meemaakt, is het groot genoeg om ermee naar jou te komen.
Luister zonder oordeel. Stel vragen die ruimte geven: “Wil je me vertellen wat er gebeurd is?” “Hoe voelde je je daarbij?” “Wat zou je willen dat er nu gebeurt?”
En dan de moeilijkste stap: handelen. Soms betekent dit dat je het gesprek aangaat met degene die over grenzen ging. Soms betekent het dat je de schoolprotocollen volgt en melding maakt. En soms betekent het vooral: er zijn voor degene die het is overkomen.
Interactieve voorlichting die wérkt
Bij WeLoveSociety hebben we gemerkt dat traditionele voorlichting vaak niet beklijft. Interactieve workshops, waarin leerlingen zelf nadenken over situaties, grenzen en reacties, zijn daarentegen effectief. Tijdens onze workshops over gezonde relaties zien we keer op keer dat leerlingen meer leren wanneer ze zelf aan het woord zijn.
Laat leerlingen bijvoorbeeld in groepjes praten over situaties waarin ze zich ongemakkelijk voelden. Of gebruik rollenspellen om te oefenen met reageren op grensoverschrijdend gedrag. Of nodig een gastspreker uit die vanuit eigen ervaring kan vertellen.
Het gaat erom dat je leerlingen niet alleen informeert, maar ook vaardigheden meegeeft. Want weten wat grensoverschrijdend gedrag is, is één ding. Weten hoe je erop moet reageren, is een heel ander verhaal.
De kracht van een schoolbrede aanpak
Een docent die zich inzet voor dit thema is geweldig, maar een schoolbrede aanpak is krachtiger.
Wat betekent dat? Dat je als school samen nadenkt over:
- Hoe je preventief werkt aan een cultuur van respect
- Welke protocollen er zijn als het misgaat
- Hoe je zorgt voor nazorg voor alle betrokkenen
- Hoe je ouders betrekt bij dit thema
Bij WeLoveSociety ondersteunen we scholen bij het ontwikkelen van zo’n aanpak. Want we geloven dat we samen meer bereiken dan alleen.
Veelgestelde vragen met betrekking tot seksueel grensoverschrijdend gedrag (FAQ):
Hoe kan ik een gesprek over grenzen aangaan met mijn klas?
Begin laagdrempelig, bijvoorbeeld met een nieuwsbericht of een situatie (geanonimiseerd) uit de school. Vraag naar de mening van de leerlingen en wanneer zij denken dat er grenzen worden overschreden. Zorg ervoor dat er heldere gespreksregels zijn, zodat iedereen zich op zijn gemak voelt om te delen.
Wat als een leerling mij in vertrouwen neemt over grensoverschrijdend gedrag?
Neem de tijd om te luisteren en bedank de leerling voor het vertrouwen. Wees eerlijk over wat je wel en niet geheim kunt houden. Bij ernstige situaties ben je als docent verplicht om te handelen, maar betrek de leerling zoveel mogelijk bij de vervolgstappen.
Hoe ga ik om met ouders die vinden dat we het onderwerp 'te groot maken'?
Leg uit dat preventie juist helpt om grote problemen te voorkomen. Deel (geanonimiseerde) voorbeelden van situaties waarin vroegtijdig ingrijpen escalatie heeft voorkomen. En benadruk dat het gaat om vaardigheden die leerlingen hun hele leven nodig hebben.
Welke tekenen kunnen duiden op seksueel grensoverschrijdend gedrag?
Houd rekening met gedragsveranderingen, zoals het terugtrekken, het vermijden van specifieke mensen of locaties, een afname van schoolresultaten en onverklaarbare emotionele uitbarstingen. Opmerkingen over ‘geheimen’ of ‘speciale relaties’ kunnen ook alarmbellen doen rinkelen.
Hoe creëer ik een veilige ruimte voor zowel jongens als meisjes om over dit onderwerp te praten?
Vermijd stereotypering en ga er niet vanuit dat alleen meisjes slachtoffer kunnen zijn of alleen jongens dader. Gebruik inclusieve taal en voorbeelden. Overweeg soms om groepen te splitsen als dat de openheid bevordert, maar kom daarna weer samen om ervaringen te delen.
Heb je na het lezen van deze blog nog vragen of wil je meer weten over hoe wij je kunnen ondersteunen? Neem dan contact met ons op of bekijk onze onderwijsprogramma’s. Samen maken we het verschil!