Hoe scholen pesten kunnen aanpakken en voorkomen

Stel je eens voor: Een leerling die elke ochtend met buikpijn opstaat. Niet omdat ze ziek is, maar omdat ze bang is voor wat haar te wachten staat op school. De spottende opmerkingen over haar kleding. De ‘grapjes’ over haar accent. De eenzame lunches omdat niemand naast haar wil zitten. Als docent of schoolleider herken je dit scenario vast maar al te goed.

De pijnlijke realiteit van pesten

Pesten is als een sluipend gif dat door de gangen van onze scholen sijpelt. Het verandert veilige leeromgevingen in plekken van angst. Vrolijke, nieuwsgierige kinderen veranderen in stille, teruggetrokken schaduwversies van zichzelf. En wij staan erbij en vragen ons af: hadden we dit kunnen voorkomen?

Het antwoord is volmondig: ja! Maar het vereist meer dan een eenmalige anti-pestles of een poster in de gang. Het vraagt om een schoolbrede aanpak waar we bij WeLoveSociety heilig in geloven.

Een cultuur creëren waar pesten geen kans krijgt

Hoe bouw je zo’n cultuur op? Door vanaf dag één de toon te zetten. Maak duidelijk dat op jouw school respect niet onderhandelbaar is. Dat klinkt misschien als een open deur, maar is het zo simpel? Niet bepaald!

Het begint met het goede voorbeeld geven. Als docenten naar elkaar luisteren, elkaar serieus nemen en met respect behandelen, zien leerlingen dat. Ze ademen het in als zuurstof en nemen het mee in hun eigen interacties.

Signaleren, ingrijpen, helpen

Maar wat als het kwaad al is geschied? Want laten we eerlijk zijn – zelfs op de meest bewuste scholen komt pesten voor. Het verschil zit ‘m in hoe we ermee omgaan.

Eerst en vooral: leer signalen herkennen. Een leerling die plotseling niet meer meedoet tijdens pauzes. Die ’toevallig’ altijd alleen zit. Die vaker absent is of slechtere cijfers haalt zonder duidelijke reden. Heb je deze veranderingen door? Dan is het tijd voor actie.

Stel vragen. Luister. Echt luisteren, zonder direct met oplossingen te komen. Want hoe graag we het ook willen ‘fixen’, soms heeft een kind eerst nodig dat we erkennen hoe rot het is wat er gebeurt.

Zodra het beeld helder is, kun je ingrijpen. Niet door alleen de pester aan te spreken of te straffen – dat werkt zelden langdurig. In plaats daarvan zet je in op begeleiding van zowel slachtoffer, pester als de groep eromheen. Want pesten is geen geïsoleerd probleem tussen twee leerlingen. Het gedijt in een sociale context die het toelaat.

Concrete tools voor de klas

Vraag je je af hoe je dit concreet aanpakt in jouw klas? Deze bewezen methodes kan je direct inzetten:

Klasgesprekken: Bespreek regelmatig hoe het gaat in de groep. Niet alleen als er problemen zijn, maar juist ook op goede momenten.
Rollenspellen: Laat leerlingen ervaren hoe het voelt om gepest te worden. Empathie is een krachtig tegengif tegen pestgedrag.
Positief gedrag belonen: Vestig niet alleen aandacht op wat fout gaat, maar juist op wat goed gaat. “Ik zag dat je Emma hielp toen ze haar boeken liet vallen – dat vond ik echt attent van je.”
Samenwerkopdrachten: Laat leerlingen in wisselende groepjes samenwerken, zodat ze elkaar beter leren kennen en waarderen.
Peer support: Train leerlingen om elkaar te helpen en te steunen. Soms luisteren kinderen beter naar elkaar dan naar volwassenen.

Bij WeLoveSociety bieden we trainingen aan voor docenten en professionals waarin we dieper ingaan op deze methodes. Want weten wat werkt is één ding; het effectief kunnen toepassen is een vak apart.

De digitale dimensie

We kunnen niet meer over pesten praten zonder het over social media te hebben. WhatsApp-groepen waarin klasgenoten worden buitengesloten. Gemene TikTok-video’s. Instagram-posts die dingen uit context halen. Cyberpesten is overal en het houdt niet op bij het schoolplein.

Wat kan jouw school hieraan doen? Meer dan je denkt!

Begin met bewustwording. Veel leerlingen beseffen niet dat een ‘grappig’ berichtje enorme impact kan hebben. Ze zien de tranen achter het scherm niet. Maak dit bespreekbaar, zonder te veroordelen.

Stel duidelijke regels op over online gedrag. Zelfs als het buiten schooltijd gebeurt, als het invloed heeft op het welzijn en functioneren van leerlingen op school, mag je als school ingrijpen.

Betrek ouders bij dit gesprek. Zij hebben zicht op het digitale leven van hun kinderen als wij dat niet hebben. Samen kunnen we een vangnet creëren dat veel steviger is dan wanneer school of ouders het alleen proberen.

Onze trainingen voor docenten gaan uitgebreid in op deze digitale dimensie van pestgedrag.

Het grotere plaatje: een schoolbrede aanpak

Losse interventies kunnen effect hebben, maar voor blijvende verandering is een integrale aanpak nodig. Dat betekent:

Een duidelijk anti-pestprotocol dat leeft binnen de school
Regelmatige training voor alle medewerkers
Aandacht voor sociaal-emotionele ontwikkeling in het curriculum
Betrokkenheid van ouders
Systematische monitoring van het schoolklimaat

Zo’n aanpak kost tijd en energie. Maar is het dat niet waard? Als we bedenken wat de prijs is van nietsdoen – kinderen die levenslang littekens dragen van hun schooltijd – dan is het antwoord duidelijk.

Samen sterk tegen pesten

Wij geloven dat geen school dit probleem alleen hoeft aan te pakken. Daarom delen we kennis, ervaringen en tools met docenten en scholen door heel Nederland.

Want alleen als we samenwerken – scholen, docenten, ouders, leerlingen – kunnen we pesten effectief bestrijden. Het is geen quick fix. Het vraagt om volharding, om consistentie, om een lange adem.

Maar elke keer als een kind zich veilig voelt om zichzelf te zijn op school, weten we: het is het waard.

Heb je vragen over hoe jouw school pesten effectiever kan aanpakken? Neem contact met ons op – we denken graag met je mee.

Veelgestelde vragen over pestpreventie op school

Hoe herken ik als docent of een leerling gepest wordt?

Let op veranderingen in gedrag zoals terugtrekken, verminderde schoolprestaties, frequent ziekmelden, alleen zitten tijdens pauzes, of het vermijden van groepsactiviteiten. Fysieke signalen kunnen zijn: onverklaarbare verwondingen, kapotte spullen, of psychosomatische klachten zoals buikpijn of hoofdpijn voor schooltijd.

Wat doe ik als ik zie dat een leerling gepest wordt?

Grijp direct in door het gedrag te benoemen, niet de persoon. Voer daarna individuele gesprekken met zowel de gepeste leerling als de pester(s). Betrek ook de ‘zwijgende meerderheid’ – de omstanders die het pesten zien gebeuren. Schakel collega’s en ouders in en maak een plan van aanpak dat je regelmatig evalueert.

Hoe betrek ik ouders effectief bij pestpreventie?

Informeer ouders proactief over het anti-pestbeleid van de school. Organiseer thema-avonden over sociale veiligheid en online gedrag. Betrek ouders bij de eerste signalen van pestgedrag, niet pas als het escaleert. Geef concrete handvatten over hoe ze hun kind kunnen ondersteunen en hoe ze kunnen samenwerken met de school.

Is een anti-pestprogramma verplicht voor scholen?

Scholen zijn wettelijk verplicht een sociaal veiligheidsbeleid te hebben en de sociale veiligheid van leerlingen te monitoren. Een specifiek anti-pestprogramma is niet verplicht, maar wel sterk aan te raden. Kies een bewezen effectief programma dat past bij de visie en populatie van jouw school.

Wat kan ik doen tegen cyberpesten als het buiten schooltijd gebeurt?

Ook al vindt cyberpesten buiten schooltijd plaats, als het invloed heeft op het schoolklimaat en welbevinden van leerlingen, mag je als school handelen. Documenteer het pestgedrag (screenshots), bespreek het met betrokken leerlingen en ouders, en pas indien nodig het schoolreglement aan om duidelijk te maken dat online pesten niet getolereerd wordt, ook niet buiten schooltijd.